Czym jest system informatyczny Schengen (SIS)

CZYM JEST SYSTEM INFORMACYJNY SCHENGEN (SIS)

SIS jest wielkoskalowym systemem informatycznym, utworzonym jako narzędzie rekompensujące zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych i mającym na celu zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unii Europejskiej, w tym utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz bezpieczeństwa na terytoriach państw członkowskich. SIS jest już wdrożony we wszystkich państwach członkowskich UE, z wyjątkiem Cypru[1], oraz w czterech państwach stowarzyszonych: Islandii, Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii.

SIS jest systemem informacyjnym, który umożliwia krajowym organom ścigania, organom sądowym i administracyjnym wykonywanie ich zadań prawnych poprzez wymianę odpowiednich danych. W przypadku agencji europejskich, mają one dostęp tylko do odczytu, tj. możliwość wyszukiwania i konsultowania SIS, ale nie mogą aktualizować ani usuwać danych lub wpisów. EUROPOL ma dostęp do wszystkich kategorii wpisów przechowywanych w SIS[2], natomiast EUROJUST[3] ma dostęp do określonych wpisów w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej, a Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna (FRONTEX)[4] ma ograniczony dostęp do SIS dla określonych zespołów i do określonych celów.

Podstawa prawna

W 2018 r. ramy prawne SIS zostały poddane znaczącej rewizji, głównie w celu rozszerzenia ich celów, dodania kolejnych kategorii wpisów oraz rozszerzenia zakresu organów mających dostęp do danych SIS. Nowe ramy prawne zostały przyjęte 28 listopada 2018 r. i opublikowane 7 grudnia 2018 r.[5] .

Składają się na nie trzy nowe rozporządzenia, obejmujące trzy obszary kompetencji:

• Rozporządzenie (UE) 2018/1860[6] (Rozporządzenie SIS w sprawie wykorzystania SIS do celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich)[7],
• Rozporządzenie (UE) 2018/1861[8] (Rozporządzenie SIS w dziedzinie odpraw granicznych)[9],
• Rozporządzenie (UE) 2018/1862[10] (Rozporządzenie SIS w dziedzinie współpracy policyjnej i współpracy wymiarów sprawiedliwości)[11].

W niedalekiej przyszłości SIS stanie się interoperacyjny z pięcioma innymi wielkoskalowymi systemami informatycznymi UE[12], zgodnie z pełnym zastosowaniem rozporządzeń w sprawie interoperacyjności[13]. Fakt ten, między innymi, będzie miał wpływ na wykonywanie praw osób, których dane dotyczą, w tym kontekście.

Kategorie przetwarzanych informacji (wpisy)

SIS zawiera dwie szerokie kategorie informacji: wpisy dotyczące osób i wpisy dotyczące przedmiotów. W odniesieniu do wpisów dotyczących osób, SIS obejmuje następujące kategorie osób, których dane dotyczą:

• obywatele państw trzecich podlegający odmowie wjazdu lub pobytu w strefie Schengen lub podlegający procedurom powrotu,
• osoby poszukiwane w celu aresztowania, wydania lub ekstradycji (w przypadku państw stowarzyszonych),
• osoby zaginione (w tym osoby narażone na niebezpieczeństwo, którym należy uniemożliwić podróżowanie, np. dzieci zagrożone uprowadzeniem przez rodzica, w przypadku których istnieje ryzyko, że staną się ofiarami handlu ludźmi lub zostaną zwerbowane jako zagraniczni, terrorystyczni bojownicy),
• osoby poszukiwane, których obecność jest wymagana do celów postępowania prowadzonego przez organy wymiaru sprawiedliwości,
• osoby objęte kontrolą niejawną, rozpytaniami kontrolnymi lub kontrolą szczególną,
• poszukiwane nieznane osoby powiązane z przestępstwem (np. osoby, których odciski palców znaleziono na broni użytej w przestępstwie),
• informacje o obywatelach państw trzecich w będących w zainteresowaniu Unii (tzw. "wpisy informacyjne").

Te dwa ostatnie wpisy są zupełnie nowe w SIS. Pozostałe wpisy zostały znacznie zmodyfikowane przez nowe ramy prawne, takie jak wpis dotyczący osób zaginionych lub wpis dotyczący kontroli niejawnych lub szczególnych.

Jeśli chodzi o wpisy dotyczące przedmiotów, SIS przechowuje dane o przedmiotach poszukiwanych podlegających zajęciu lub przeznaczonych do wykorzystania jako dowód w postępowaniu karnym lub podlegających kontrolom niejawnym lub szczegółowym. Takie przedmioty obejmują pojazdy, jednostki pływające, broń palną, dokumenty tożsamości, które zostały skradzione, przywłaszczone, utracone lub unieważnione, banknoty, karty kredytowe, blankiety dokumentów, a także nową kategorię "przedmioty o znacznej wartości" (np. sprzęt informatyczny, możliwy do zidentyfikowania i wyszukania po niepowtarzalnym numerze identyfikacyjnym).

Kategorie przetwarzanych danych osobowych

Jeżeli wpis dotyczy osoby (z wyjątkiem nieznanej osoby poszukiwanej), informacje muszą zawsze zawierać: nazwisko, datę urodzenia, powód dokonania wpisu, płeć, odesłanie do decyzji będącej podstawą wpisu, podstawę decyzji o odmowie wjazdu i pobytu (w stosownych przypadkach), działania, które należy podjąć, ostatnią datę okresu dobrowolnego wyjazdu, w stosownych przypadkach, informację, czy powrotowi towarzyszy zakaz wjazdu. Wpis, o ile jest dostępny, może również zawierać informacje takie jak: wszelkie szczególne, obiektywne cechy fizyczne niepodlegające zmianom; miejsce urodzenia; fotografie; odciski palców; obywatelstwo (obywatelstwa); informacje, czy dana osoba jest uzbrojona, agresywna lub czy zbiegła; organ dokonujący wpisu; odsyłacze do innych wpisów dokonanych w SIS zgodnie z art. 48 rozporządzenia (UE) 2018/1861 lub art. 63 rozporządzenia (UE) 2018/1862.

Jeżeli wpis dotyczy nieznanych osób poszukiwanych, przetwarzane mogą być wyłącznie dane daktyloskopijne, tj. kompletne lub niekompletne zestawy odcisków linii papilarnych palców lub dłoni, które z powodu ich niepowtarzalnego charakteru i układu cech szczególnych umożliwiają przeprowadzenie dokładnych i dających jednoznaczne wyniki porównań odnośnie do tożsamości danej osoby[14].